لکنت زبان

لکنت زبان

لکنت زبان

لکنت زبان به چه دلیلی به وجود می آید و از چه سنی برای افراد آغاز می شود؟ مادرزادی است و یا در اثر اتفاق خاصی به وجود می آید؟

دکتر یار احمدی می فرمایند لکنت زبان را زمانی که فرد شروع به صحبت کردن می کند، می توان مورد ارزیابی قرار داد. لکنت زبان به معنای عدم توانایی در شروع و یا ادامه دادن کلام است. دو حالت وجود دارد. در حالت اول افراد من من می کنند و گرفتگی در شروع صحبت شان دارند و بعد از اینکه تاخیر برطرف می شود، فرد شروع به صحبت کردن می کند. در حالت دوم زمانی که فرد در حال صحبت کردن است در اواسط صحبت کردن دچار وقفه های کلامی می شود. لکنت زبان یا به صورت اکتسابی و یا به صورت مادرزادی است.

لکنت زبان در کودکان

معمولاً توقعی که از کودک می رود اینگونه است که بعد از یک سالگی کلمات دو سیلابی مانند مامان، بابا و … را بگوید و بعد کم کم توسعه تکامل تکلمی کامل می شود. کودکانی که از اواسط دو سالگی تا سه سالگی و در زمان شروع یادگیری تکلم و جمله بندی دچار لکنت می شوند معمولاً لکنت را به صورت تکرار در بخش ابتدایی صحبت کردن نشان می دهند. در آن زمان می توان اختلال مادرزادی لکنت را تشخیص داد. ممکن است که کودکان زبان شان باز شود و کاملاً تکلم طبیعی داشته باشند و از یک سنی به بعد به طور ناگهانی دچار پس رفت کلامی بشوند که این مورد می تواند خود را در حوزه تکلم یا دیگر حوزه ها نشان دهد.

برای مثال نوعی تشنج به نام سندرم لاندا کلفنر وجود دارد که تقریباً از سنین 6 الی 7 سالگی شروع به تشنج کردن می کنند و به موازات این تشنج ها، تکلم کودکان دچار اشکال می شود و حتی شاید به لال شدن کودک منجر شود. لکنت مادرزادی می تواند در بدو شروع به تکلم خود را نشان ندهد و به ظاهر زبان کودک باز شود و بعد از مدتی کودک دچار مشکل شود. که این موارد نیاز به بررسی دارند.

لکنت زبان در افراد مسن

نوع دیگری از وقفه های تکلمی وجود دارد که در سنین 50، 60 یا 70 سالگی خود را نشان می دهد که این مورد بیشتر به دلیل سکته های مغزی اتفاق می افتد. مرکز تکلم ما در نیمکره غالب ما قرار دارد. در افراد راست دست، نیمکره غالب در سمت چپ قرار دارد. سکته های مغزی که نیمکره غالب را درگیر کند می تواند بر تکلم فرد تاثیر بگذارد و موجب وقفه در کلام شود. این وقفه می تواند خود را به صورت تکرار کلمات و یا لکنت نشان دهد. در مواردی هم فرد متوجه دستور و حرف دیگران نمی شود و به نوعی درک کافی از محیط اطراف ندارد. ولی در برخی موارد درک افراد خوب است ولی در تولید کلام دچار مشکل می شوند.

در مواردی هم به دنبال سکته مغزی افراد کد بندی کلامی در مغز شان به درستی انجام می شود ولی عضلاتی که می خواهند این کلمات را بیان کنند کارکرد درستی ندارند و این مورد به دلیل فلج عضلات است. این مورد هم به نوعی لکنت زبان گفته می شود. ما به این نوع بیماری، لکنت های ثانویه مغز به علت اختلالات عروق مغزی ناشی از سکته می گوییم.

ارثی بودن یا نبودن لکنت

آیا اگر فردی در خانواده دچار لکنت زبان باشد امکان ابتلای فرزند به لکنت زبان افزایش می یابد و یا ارتباطی ندارد؟
دکتر یار احمدی می فرمایند درصد بسیار کمی از لکنت ها می توانند ارثی باشند. اگر پدر یا مادر دچار لکنت باشد به احتمال خیلی پایینی کودک هم به لکنت مبتلا می شود. درصد خیلی کمی از افرادی که به لکنت مبتلا هستند، سابقه ابتلا به لکنت در خانواده آن ها ( پدر یا مادر ) دیده شده است.

یکسری از لکنت ها به دلیل اختلالات اضطرابی به وجود می آیند. مثلاً کودکی در منطقه ای که زلزله رخ داده است حتی در صورتی که تا قبل از وقوع حادثه هیچ مشکل تکلمی نداشته است، دچار لکنت می شود. البته این موارد گذرا هستند. در این موارد زمینه اضطرابی در پدر و مادر وجود دارد و آن ها شخصیت پر استرس را از کودکی از پدر و مادرشان به ارث می برند. این استرس خود را به صورت لکنت زبان نشان می دهد. در این موارد می توان سابقه مثبت لکنت زبان را در پدر و مادر کودک پیدا کرد. ولی در اکثر موارد سابقه مثبت لکنت زبان در پدر و مادر کودکان مبتلا وجود ندارد.

راه های درمان لکنت زبان

افرادی که به این اختلال مبتلا هستند چه اقداماتی را می توانند انجام دهند تا درمان صورت گیرد؟

دکتر یار احمدی می فرمایند در مورد اختلالات ثانویه ( لکنت زبانی که به دنبال سکته مغزی اتفاق می افتد) با درمان های توانبخشی کلامی و گفتار درمانی می توان به درمان بیماری پرداخت. در کودکانی که به لکنت اولیه یا مادرزادی مبتلا هستند، گفتار درمانی کمک زیادی به این افراد می کند. ابتدا گفتاردرمانگر آواها و حروفی که کودک در بیان آن ها دچار مشکل است را پیدا می کند و اینکه کودک از نظر سیستم کلامی چه نوع لکنتی دارد، سپس جلسات مختلف گفتار درمانی برگزار می شود.

درمان دارویی برای لکنت زبان وجود ندارد و بیشتر درمان تمرینی، توانبخشی و گفتاردرمانی است. همچنین از پدران و مادران خواهش می شود که به کودک مبتلا به لکنت زبان توجه کافی و یکسان با دیگر فرزندان شود. در بسیاری از موارد کودکان به دلیل نقص توجه و در نتیجه جلب نظر به صورت ناخودآگاه دچار لکنت زبان می شوند. ما در روانپزشکی به این مورد اختلال تبدیلی می گوییم.

زمانی که کودک مادر یا پدر را صدا می زند، والدین باید به سرعت پاسخ او را با لحن خوبی بدهند و توجه کافی داشته باشند.

اگر فرزند جدیدی به دنیا آمده و سپس کودک بزرگ تر به لکنت زبان مبتلا شده است احتمال دارد که این مورد به دلیل رفتارهای جستجوگرانه باشد. سعی شود که محبت بیشتری به فرزند بزرگ تر بشود و مسئولیت هایی به وی واگذار شود. برای مثال می توان به کودک گفت که از این پس تو باید مراقبت برادر یا خواهر کوچکت باشد. به صورتی که کودک بزرگتر هم وارد بازی شود و احساس نکند که کنار گذاشته شده است. همچنین مادران شاغل در صورت امکان ساعات کاری خود را کاهش دهند تا زمان بیشتری را با کودک خود بگذرانند.

چه کسانی لکنت زبان دارند؟

از منظر علم گفتاردرمانی و تخصص اعصاب و روان، کسانی که برخی حروف را نمی توانند به درستی تلفظ کنند به لکنت زبان مبتلا نیستند. لکنت زبان دو نوع دارد لکنت درشروع جمله که استاپ، وقفه یا تاخیر در شروع کلمه است. لکنت در اواسط جمله که در این حالت افراد شروع به حرف زدن می کنند و در میانه جمله دچار گرفتگی زبان می شوند. گروه دیگر دیسفازی بوده که به علت سکته های مغزی یا تومورهای مغزی اتفاق می افتد. این افراد برای مثال به قاشق، تاسق می گویند و یا یک کلمه دیگر را به جای کلمه ای دیگر به کار می برند.

برخی افراد حروفی مانند” ر “را به صورت ” ل ” بیان می کنند زیرا زبان آن ها قدرت ارتعاش لازم را ندارد. این افراد به خاطر اختلالات آنتاتومی روی زبان (حائل زیر زبان در نقطه جلوتر به زبان وصل شده است و نوک زبان را محدود می کند) ارتعاش لازم را ندارد.

خیلی از این موارد اگر در همان سال های اول تشخیص داده شوند پس از مدتی مغز کدش را عوض می کند و به جای حرف ” ر “همان حرف” ل ” را برای همیشه بیان می کند. مانند تنبلی چشم که یک تصویر به علت خوب ندیدن چشم ما کلا قسمت تفسیر بینایی در مغز را حذف می کند. این ها پس از مدتی دیگر قابل جبران نیست و دچار تنبلی بیان می شوند.

بهتر است والدین این افراد را سریع تر به گفتاردرمانی ببرند یا حتی متخصص گوش و حلق و بینی می تواند با بریدن آن حائل زیر زبان به بیان این حروف کمک کند. قبل از این که مغز سیستم کدینگش را برای همیشه عوض کند می توانند از یک گفتار درمان گر کمک بگیرند. بهتر است که تا قبل از سن 4 یا 5 سالگی این اقدام انجام گیرد و جلسات گفتاردرمانی انجام گیرد.

چه عواملی موجب لکنت زبان می شود؟

عواملی مانند بی توجه به کودک، اضطراب قبل مدرسه، هجرت خانواده از یک شهر به شهر دیگر، جدا شدن از پدر بزرگ و مادربزرگ، رفتن به مهدکودک و حضور در مکان های عمومی و هر شرایطی که موجب افزایش اضطراب در فرد شود لکنت زبان و تیک را ایجاد می کند. این شرایط فقط مختص کودکان نیست در سنین پس از بلوغ ممکن است ایجاد شود که یک اختلال حرکتی به صورت تیک و لرزش را در فرد ایجاد می کند. هر گونه شرایط اضطرابی که موجب افزایش استرس و اضطراب در فرد شود لکنت زبان او شدت می یابد.

طول مدت درمان لکنت زبان حدود 2 سال است که بیمار باید همکاری لازم را داشته باشد و جلسات گفتار درمانی را انجام دهد. باز هم بر اساس شدت بیماری، توانایی فرد، سن شروع درمان و سابقه ای که از بیماری گذشته همه این عوامل در طول مدت درمان تاثیر گذارند.